Homa ya marburg

Historia ya ugonjwa wa homa ya marburg

Ugonjwa wa virusi vya Marburg hutokea kwa nadra lakini unapotokea huletta homa kali ya kuvuja damu ambayo huathiri watu na nyani wasio binadamu. Homa hii husababishwa na virusi vya Marburg, virusi vya kipekee vya kizoonotiki vya RNA ya familia ya filovirus. Aina sita za virusi vya Ebola ni wanachama wengine wa pekee wanaojulikana kuwa kwenye familia ya filovirus.

Virusi vya Marburg viligunduliwa kwa mara ya kwanza mwaka wa 1967, wakati milipuko ya homa ya kuvuja damu ilipotokea wakati uleule katika maabara huko Marburg na Frankfurt, Ujerumani na Belgrade, Serbia. Watu thelathini na moja waliugua, awali wafanyikazi wa maabara wakifuatiwa na wafanyikazi kadhaa na wanafamilia ambao walikuwa wamewahudumia. Vifo saba viliripotiwa. Watu wa kwanza kuambukizwa walikuwa wameathiriwa na nyani wa kijani wa Kiafrika walioagizwa kutoka Uganda au kugusa tishu zao wakati wakifanya utafiti.

Virusi vya Marburg huhifadhiwa na popo wa matunda wanaoishi Afrika wanaoitwa popo wa rozeti wa Misri, au Rozetusi ijiptishiani. Popo walioambukizwa virusi vya Marburg hawaonyeshi dalili dhahiri za ugonjwa. Nyani ikiwa ni pamoja na watu wanaweza kuambukizwa virusi vya Marburg ambayo vinaweza kusababisha ugonjwa mbaya au kifo. Utafiti zaidi unahitajika ili kubaini ikiwa spishi zingine zinaweza pia kuwa na virusi.

Popo wa Kimisri ni popo anayeishi mapangoni ambaye hupatikana kote barani Afrika. Kwa kuzingatia kuenea kwa kijiografia kwa popo, maeneo mengi yanaweza kuwa katika hatari ya milipuko ya homa ya marburg kuliko ilivyoshukiwa hapo awali.

Homa ya marburg inaonekana katika milipuko ya mara kwa mara katika Afrika, Kusini mwa Jangwa la Sahara. Milipuko mingi ya hapo awali ilianza na wafanyikazi wa migodini wanaume katika migodi iliyojaa popo. Virusi hivyo vilienea ndani ya jamii zao kupitia mila na desturi, ndani ya familia na miongoni mwa wahudumu wa afya. Inawezekana kwamba kesi za pekee hutokea mara kwa mara, pia, lakini huenda bila kutambuliwa.

Kesi za homa ya marburg kwa watu zimetoke nje ya Afrika lakini ni kwa nadra. Kwa mujibu wa shirika la Afya Duniani, mbali na matukio ya maabara ya 1967 huko Ulaya ambayo yalisababisha ugunduzi wa virusi, mtalii wa Uholanzi aliugua homa ya Marburg baada ya kurejea Uholanzi kutoka Uganda mwaka 2008, na hatimaye kufariki. Mwaka huo huo, msafiri wa Marekani alishikwa na homa ya marburg baada ya kurejea Marekani kutoka Uganda na kupata nafuu. Wasafiri wote wawili walikuwa wametembelea pango linalojulikana sana linalokaliwa na popo wa matunda katika mbuga ya kitaifa. Tazama jedwali la Historia ya Milipuko kwa orodha ya mpangilio ya matukio na milipuko inayojulikana.

Mwezi Marchi 2023 kumekuwa na kesi za homa ya marburg mkoani Kagera mjini Bukoba Tanzania. Kati wa watu 8 waliogundulika, watano walifariki dunia kwa ugonjwa huo ambao dalili zao zilijumuisha homa, maumivu ya misuli nna kutokwa damu.

Uambukuzaji

Haijulikani jinsi gani virusi vya Marburg huenea kwa mara ya kwanza kutoka kwa wanyama kwenda hadi kwa watu; hata hivyo, kwa kesi 2 za watalii waliotembelea Uganda mwaka wa 2008, kugusa bila kinga kinyesi cha popo walioambukizwa au majimaji yao ya njia ya hewa ndizo njia zinazowezekana zaidi kuleta maambukizi.

Baada ya uambukizaji huu wa awali wa virusi kutoka kwa mnyama mtunzaji hadi kwa binadamu, maambukizi mengine huendelea baina ya binadamu mmoja na mwingine kupitia mawasiliano ya mtu hadi mtu. Virusi huenea kwa kugusana (kama vile ngozi iliyopasuka au utando laini wa kwenye macho, pua au mdomo) na:

• Damu au maji maji ya mwili (mkojo, mate, jasho, kinyesi, matapishi, maziwa ya mama, maji ya amnioni, na shahawa) ya mtu ambaye ni mgonjwa au aliyekufa kutokana na ugonjwa wa virusi vya Marburg, au

• Vitu vilivyochafuliwa na majimaji ya mwili kutoka kwa mtu ambaye ni mgonjwa au aliyekufa kutokana na ugonjwa wa virusi vya Marburg (kama vile nguo, matandiko, sindano, na vifaa vya matibabu).

• Shahawa kutoka kwa mwanamume aliyepona homa ya marburg (kwa njia ya mdomo, uke, au ngono ya njia ya haja kubwa). Data juu ya virusi vya Marburg ni ndogo; hata hivyo, inajulikana kudumu kwenye korodani na ndani ya jicho, sawa na virusi vya ebola. Kwa kuwa virusi vya Marburg na ebola vyte viko katika familia moja ya virusi (Filoviridae) inaweza kuzingatiwa kuwa kuendelea kwa virusi vya Marburg katika maeneo mengine ya kinga (placenta, mfumo mkuu wa neva) kunaweza kuwa sawa. Hakuna ushahidi kwamba virusi vya Marburg vinaweza kuenea kwa njia ya ngono au kugusa majimaji mengine ya uke kutoka kwa mwanamke ambaye amekuwa na homa ya marburg

Kuenea kwa virusi kati ya watu kumetokea katika mazingira ya karibu na kati ya mawasiliano ya moja kwa moja. Mfano wa kawaida ni kupitia walezi nyumbani au hospitalini (maambukizi ya nosokomio).

Katika milipuko ya hapo awali, watu ambao wameshika nyani walioambukizwa ambao sio wanadamu au wamegusana moja kwa moja na maji ya mwili wao wameambukizwa virusi vya Marburg. Mfiduo wa maabara unaweza pia kutokea wakati wafanyikazi wa maabara wanashughulikia virusi hai vya Marburg.

Dalili

Baada ya kipindi cha kificho cha siku 2-21, dalili huanza ghafla ambazo ni

• Homa

• Hisia za baridi

• Maumivu ya kichwa na misuli

Karibu na siku ya tano baada ya kuanza kwa dalili, dalili zingine huweza kuonekana ambazo ni

• Upele wa maculopapular, unaotokea zaidi kwenye kifua, mgongoni na kwenye tumbo

• Kichefuchefu

• Kutapika

• Maumivu ya kifua, koo na tumbo

• Kuhara

Dalili huzidi kuwa kali na zinaweza kujumuisha

• Homa ya manjano

• Kuvimba kwa kongosho

• Kupungua uzito sana

• Kupayukapayuka

• Mshtuko

• Ini kushindwa kufanya kazi

• Kutokwa na damu nyingi

• Kufeli kwa viungo mbalimbali vya mwili

Utambuzi

Utambuzi wa kliniki wa ugonjwa wa virusi vya Marburg unaweza kuwa mgumu. Ishara na dalili nyingi za homa ya marburg ni sawa na magonjwa mengine ya kuambukiza (kama vile malaria au homa ya matumbo) au homa ya virusi ya hemorejiki ambayo inaweza kuwa ya kawaida katika eneo hilo (kama vile homa ya Lasa au Ebola). Hii ni kweli hasa ikiwa kesi moja tu inahusika.

Kiwango cha vifo vya kesi kwa wagonjwa wa homa ya marburg ni kati ya 23-90%. Kwa uorodheshaji kamili wa viwango vya vifo vya kesi kwa kila mlipuko, tafadhali angalia jedwali la Historia ya Milipuko.

Vihatarishi vya kuambukizwa

Watu wanaweza kuwa katika hatari ya kuambukizwa virusi vya Marburg ikiwa watawasiliana kwa karibu na:

• Popo wa matunda wa Kiafrika (Rousettus aegyptiacus - hifadhi ya virusi vya Marburg), au mkojo wao na / au kinyesi

• Watu wagonjwa na ugonjwa wa virusi vya Marburg; au

• Nyani wasiokuwa binadamu walioambukizwa virusi vya Marburg

Kihistoria, watu walio katika hatari kubwa zaidi ni pamoja na wanafamilia na wahudumu wa hospitali wanaohudumia wagonjwa walioambukizwa virusi vya Marburg na hawajatumia hatua zinazofaa za kuzuia na kudhibiti maambukizi. Kazi fulani, kama vile madaktari wa mifugo na wafanyikazi wa maabara au wa kituo cha karantini wanaoshughulikia nyani wasio binadamu kutoka Afrika, zinaweza pia kuwa katika hatari kubwa ya kuambukizwa virusi vya Marburg.

Hatari ya kukaribia aliyeambukizwa inaweza kuwa kubwa zaidi kwa wale wasafiri wanaotembelea maeneo hatarishi barani Afrika ambao wanawasiliana na popo wa matunda (Rousettus aegyptiacus), au kuingia kwenye mapango au migodi inayokaliwa na popo hawa.

Uchunguzi na utambuzi

Utambuzi wa kliniki wa ugonjwa wa virusi vya Marburg unaweza kuwa mgumu. Ishara na dalili nyingi za homa ya marburg ni sawa na magonjwa mengine ya kuambukiza (kama vile malaria, homa ya matumbo, au dengi) au homa ya virusi ya hemorrhagic ambayo inaweza kuwa ya kawaida katika eneo hilo (kama vile homa ya Lasa au Ebola). Hii ni kweli hasa ikiwa kesi moja tu inahusika.

Ikiwa mtu ana dalili za mapema za homa ya marrburg au ana uwezekano wa kuwa ameabukizwa na virusi vya Marburg, mgonjwa anapaswa kutengwa na wataalamu wa afya ya umma wanapaswa kujulishwa. Sampuli kutoka kwa mgonjwa zinaweza kukusanywa na kupimwa ili kuthibitisha maambukizi.

Upimaji wa immunosorbent (ELISA) iliyounganishwa na vimeng'enya-kinasa, mmenyuko wa mnyororo wa polimerase (PCR), na IgM-capture ELISA inaweza kutumika kuthibitisha kisa cha homa ya marburg ndani ya siku chache baada ya kuanza kwa dalili. Utengaji wa virusi pia unaweza kufanywa lakini unapaswa kufanywa tu katika maabara yenye viwango vya juu na zoefu. IgG-capture ELISA inafaa kwa kupima watu baadaye wakati wa ugonjwa au baada ya kupona. Kwa wagonjwa waliokufa, immunohistochemistry, kutengwa kwa virusi, au PCR ya vielelezo vya damu au tishu vinaweza kutumika kutambua homa ya marburg.

Matibabu

Hakuna matibabu maalum ya ugonjwa wa virusi vya Marburg. Tiba ya hospitali inayosaidia inapaswa kutumiwa, ambayo inajumuisha

• Kusawazisha kiwango cha maji na madini mwilini mwa mgonjwa

• Kudumisha kiwango cha hewa ya oksijeni na shinikizo la damu

• Kuongezewa damu kufidia damu iliyopotea

• Matibabu ya maambukizo yoyote yanayoambatana na ugonjwa

Matibabu ya majaribio yanathibitishwa katika mifano ya nyani isiyo ya binadamu lakini haijawahi kujaribiwa kwa wanadamu.

Kinga

Hatua za kinga dhidi ya maambukizi ya virusi vya Marburg hazijafafanuliwa vyema, kwani maambukizi kutoka kwa wanyamapori hadi kwa watu yanasalia kuwa eneo la utafiti unaoendelea. Hata hivyo, kuepuka popo wa matunda (Rousettus aegyptiacus), na nyani wagonjwa wasiokuwa binadamu ni njia mojawapo ya kujikinga dhidi ya maambukizi.

Hatua za kuzuia uambukizaji wa pili, au kutoka kwa mtu hadi kwa mtu ni kama zile zinazotumiwa kwa homa zingine za kuvuja damu. Iwapo mgonjwa anashukiwa au amethibitishwa kuwa na ugonjwa wa virusi vya Marburg, hatua za kuzuia na kudhibiti maambukizi zinapaswa kutumika ili kuzuia kuwasiliana moja kwa moja na mgonjwa. Tahadhari hizi ni pamoja na kuvaa gauni za kujikinga, glavu na vinyago; kuweka mtu aliyeambukizwa katika kutengwa kali; na kufunga kizazi au utupaji ipasavyo wa sindano, vifaa, na matundu ya mgonjwa.

Homa ya marburg ni ugonjwa wa nadra sana kwa watu. Walakini, inapotokea, ina uwezo wa kuenea kwa watu wengine, haswa wafanyikazi wa afya na wanafamilia wanaomtunza mgonjwa. Kuongeza ufahamu katika jamii na miongoni mwa watoa huduma za afya kuhusu dalili za kimatibabu za wagonjwa walio na homa ya marburg ni muhimu. Ufahamu bora unaweza kusababisha tahadhari za mapema na kali dhidi ya kuenea kwa virusi vya Marburg kwa wanafamilia na watoa huduma za afya.

Kuboresha matumizi ya zana za uchunguzi ni kipaumbele kingine. Kwa njia za kisasa za usafiri zinazotoa ufikiaji hata katika maeneo ya mbali, inawezekana kupata upimaji wa haraka wa sampuli katika vituo vya kudhibiti magonjwa vilivyo na maabara ya Biosafety Level 4 (maabara zilizo na kiwango cha juu cha tahadhari za usalama wa viumbe) ili kuthibitisha au kuondoa maambukizi ya virusi vya Marburg.

Rejea za mada

1. Adjemian J, Farnon EC, Tschioko F, et al. Outbreak of Marburg hemorrhagic fever among miners in Kamwenge and Ibanda districts, Uganda, 2007. Journal of Infectious Diseases. 2011;204(Suppl 3):S796-99.

2. Amman BR, Carroll SA, Reed ZD, et al. Seasonal pulses of Marburg virus circulation in juvenile Rousettus aegyptiacus bats coincide with periods of increased risk of human iInfection. PLoS Pathogens. 2012;8(10):e1002877.

3. Bausch DG, Borchert M, Grein T, et al. Risk Factors for Marburg Hemorrhagic Fever, Democratic Republic of the Congo. Emerging Infectious Diseases. 2003;9(12):1531-1537.

4. Bausch DG , Geisbert TW. Development of vaccines for Marburg hemorrhagic fever. Expert Review of Vaccines. 2007;6(1):57-74.

5. Bausch DG, Nichol ST, Muyembe-Tamfum JJ, et al. Marburg hemorrhagic fever associated with multiple genetic lineages of virus. New England Journal of Medicine. 2006;355:9099-19.

6. Bausch DG, Sprecher AG, Jeffs B, et al. Treatment of Marburg and Ebola hemorrhagic fevers: A strategy for testing new drugs and vaccines under outbreak conditions. Antiviral Research. 2008;78(1):150-61.

7. Brauburger K, Hume AJ, Muhlberger E, et al. Forty-five years of Marburg virus research. Viruses. 2012;4(10):1878-1927.

8. Centers for Disease Control and Prevention. Imported case of Marburg hemorrhagic fever – Colorado, 2008. Morbidity and Mortality Weekly Report. 2009;58(49):1377-81.

9. Gear JHS. Haemorrhagic fevers of Africa: an account of two recent outbreaks. Journal of the South African Veterinary Association. 1977;48(1):5-8.

10. Geisbert TW, Bausch DG, Feldmann H. Prospects for immunisation against Marburg and Ebola viruses. Reviews in Medical Virology. 2010;20(6):344-57.

11. Hensley LE, Alves DA, Geisbert JB, et al. TW. Pathogenesis of Marburg hemorrhagic fever in cynomolgus macaques. Journal of Infectious Diseases. 2011;204(Suppl 3):S1021-31.

12. Johnson ED, Johnson BK, Silverstein D, et al. Characterization of a new Marburg virus isolated from a 1987 fatal case in Kenya. Archives of Virology. 1996;11(Suppl):101-14.